Zoni Weisz

Zoni Weisz is een jongetje van 7 jaar als zijn ouders, twee zusjes en een broertje worden opgepakt door de nazi's tijdens de zogeheten zigeuner-razzia op 16 mei 1944. Zoni, die op dat moment was ondergedoken, is de enige van dit Sinti gezin die de Tweede Wereldoorlog overleefde. Zoni vertelt zijn oorlogsverhaal in een video van NIOD-Film. Hieronder de hoofdlijnen van zijn verhaal.

Zoni is het oudste kind van Jacoba en Johannes Weisz. Hij is op 4 maart 1937 geboren is Den Haag. Zijn vader was muzikant en instrumentmaker, die ook een muziekwinkel dreef in Zutphen. Zoni had twee zusjes en een broertje.

Zigeunerrazzia

Toen op 16 mei 1944 in Nederland door de Duitse bezetter bevolen razzia’s plaatsvonden, die gericht waren tegen de Sinti en Roma, werden Johannes Weisz en zijn gezin opgepakt en naar het concentratiekamp Westerbork gebracht.
Doordat Zoni Weisz (foto rechts) was logeren bij een tante, kon hij aan deze arrestatie ontkomen.
Maar een paar dagen later werd Zoni toch ontdekt bij zijn tante. Ze zouden door de Duitsers, net als zijn ouders, zusjes en broer ook naar concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd moeten worden. Dat zou niet via Kamp Westerbork gaan, maar via het station van Assen, waar ze naartoe gebracht werden. De reden hiervoor was dat op 19 mei 1944 de deportatietrein met het zogeheten Zigeunertransport net vanuit Westerbork op weg gegaan was richting Auschwitz. De trein met 245 Nederlandse Sinti en Roma - waaronder het gezin Weisz- zou langs station Assen rijden. Daar zou Zoni bij zijn familie gevoegd worden. 

Station Assen

Dankzij de hulp van een Nederlandse politieman, die waarschijnlijk deel uitmaakte van het verzet, lukte het Zoni samen met zijn tante, op het perron van het station van Assen te ontsnappen. Zoni herinnert het zich in de NIOD-Film als de dag van gisteren: " Er was één agent, die was heel erg goed voor ons. En die politieagent zei: 'als ik mijn pet afneem, is dat een teken voor jullie, dan moeten jullie hollen, weg!'
"Die trein naar Auschwitz kwam er aan, van die beestenwagons, en mijn zusje had een heel mooi blauw jasje, dat was van hele zachte stof een soort chenille, en dat jasje dat hing voor een van die ramen waar dat gaas voor zat. Of ze dat met opzet hadden gedaan, ik weet het niet, maar ik denk het wel. Dus ik zag meteen waar ze in de trein waren. Ik zag mijn vader en m'n moeder. En mijn vader riep naar mijn tante:' Moza, Moza, zorg voor m'n jongen... ".

Wonderbaarlijke ontsnapping

Zoni vervolgt: "En toen zijn wij op een heel wonderbaarlijke manier ontsnapt. Want aan de andere kant van het perron stond een trein. En toen die agent z'n pet afnam, zijn wij gaan hollen. En die trein zette zich in beweging, en wij zijn die trein in gesprongen. En ik zag mijn vader en moeder, zusjes en broertje verdwijnen.
Dat ene moment is iets dat je hele leven je bijblijft. Dat staat op je netvlies gebrand, dat raak je nooit meer kwijt..." 
De trein naar Auschwitz reed zonder Zoni, maar met zijn ouders, broer en zusjes richting Auschwitz.
Zoni en zijn tante konden onderduiken en overleefden de oorlog.

Ouders broer en zusjes vermoord

Zoni's vader werd vermoord in het concentratiekamp Mittelbau-Dora. 
Zijn moeder, zusjes en broertje kwamen om in vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau.
Op 19 mei 1944 werden 244 Roma en Sinti naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Slechts 31 van hen overleefden het.

Na de oorlog

• Zoni Weisz ging na de oorlog weer naar school. Hij ging werken als bloemist en studeerde onder andere tuin- en landschapsarchitectuur en kunstgeschiedenis. Hij ontwikkelde zich tot toonaangevend bloemist (foto rechts: Zoni Weisz in 1983) en bloemenhandelaar en kreeg internationale bekendheid met tentoonstellingen en ook door een vermelding in het Guinness Book of Records voor het grootste bloemstuk ter wereld.
• Weisz is lid van het Nederlandse en Internationale Auschwitz Comité en houdt met tal van activiteiten de herinnering aan de Holocaust op Sinti en Roma levend.
• In 2007 sprak hij op Holocaust Memorial Day de vergadering van de Verenigde Naties in New York toe. Hij vertelde zijn persoonlijke oorlogsverhaal en waarschuwde voor racisme en discriminatie in de wereld. 
• Weisz is jurylid voor de toekenning van de Europese Burgerrechtenprijs van de Sinti en Roma.
• Op 27 januari 2011 was Weisz de eerste vertegenwoordiger van de Sinti en Roma die de Duitse Bondsdag toesprak ter nagedachtenis aan de bevrijding van Auschwitz.
• Op 18 april 2023 legde Zoni Weisz in Zutphen Stolpersteine ter nagedachtenis aan zijn vader, moeder, zusjes en broer. 

Boek

Weisz schreef het boek ZONI, de vergeten Holocaust. Het is een autobiografie over zijn leven als Sinti, ondernemer en overlevende en te verkrijgen bij de boekhandel, Historiek en Bol.com

Meer informatie

Meer informatie over de vervolging van de Roma en Sinti is te vinden op onze thema-pagina Zigeunervervolging >>.