Hans Braun

Hans Braun overleefde als enige van zijn zigeunerfamilie vernietigingskamp Auschwitz. Hij heeft zijn verhaal in 1981 verteld in de documentaire 'Zigeunerland bestaat niet' van regisseur Ludi Boeken.

Hans Braun, Sinti-zigeuner, is de enige overlevende van een gezin van 11. Hij vertelt zijn verhaal, terwijl hij bladert in het enige fotoboek van zijn familie, dat bewaard is gebleven. Hij laat een foto zien van zijn broer in uniform, die Wehrmacht militair was tot 1942 . Toen werd zijn broer naar het Concentratiekamp Auschwitz gebracht en ook Hans Braun zelf. Hans' vrouw en kinderen waren een paar maanden eerder gearresteerd en toen ook naar Auschwitz-Birkenau gebracht. Zigeuner-gezinnen zaten in Auschwitz bijna allemaal bij elkaar op een speciale plek. Het werd het Zigeunerlager genoemd. Het lag onder de verbrandings-schoorstenen van de crematoria van de gaskamers. Hans Braun zou er  bijna anderhalf jaar zitten. Hij overleefde het. Honderd duizenden andere zigeuners niet. Ze werden vermoord in de gaskamers.

Broodrantsoen

De vader van Hans Braun zat bij uitzondering in wat hij noemt "het Jodenkamp van Auschwitz". Hans’ vader spaarde daar altijd zoveel mogelijk van zijn brood-rantsoen en gooide dat elke dag na het appèl over de omheining naar kinderen in het zigeunerkamp.
Hans Braun vertelt:  "Als het appèl was afgelopen, moest iedereen nog een minuut of twintig in ’t blok blijven. Je mocht er niet uit, tot er toestemming was gegeven door de Duitse bewakers. Op die dag stond mijn vader ook te wachten tot hij ’t blok uit mocht. Toen de ‘bloksperre’ voorbij was, zou hij het brood op het afgesproken tijdstip over de omheining gooien”.

Poortwachter

Hans Braun was aangesteld als wachttoren-poortwachter bij de zigeuneromheining in het kamp. Hem was door de Duitsers bevolen nooit iemand door te laten, tenzij zij daarvoor opdracht gaven. Vanaf zijn poortwachters-positie zag Hans het volgende gebeuren: “ Er was een klein jochie van zes, zeven jaar. Hij sloop naar de afgesproken plaats, waar het brood altijd over de omheining gegooid werd. Op dat moment kwam Hauptscharführer Palitzsch eraan en zag mijn vader ’t brood gooien naar het jochie. Hij trok zijn pistool en doodde het kind met een schot door zijn hoofdje...”. “Voor mij is dat iets, dat ik nooit zal vergeten...het was vreselijk”

Experimenten op zigeuners

Uit heel Europa werden de zigeuners het concentratiekamp ingedreven. Ze waren vogelvrij, paria’s. Dat waren ze al eeuwenlang geweest. Prooi voor de nazi's.
Alleen de zigeuners werden in Auschwitz als families bijeengehouden in de barakken. Als object van antropologisch studiemateriaal, als proefpersonen voor de genetische rassen-onderzoeken van de nazi’s. Ook zigeuner-kinderen. Blootgesteld aan de meest vreselijk medische proeven, onder leiding van en door kamp-arts Josef Mengele.

Hemeltergende omstandigheden

Zij die nog in leven waren, vochten in de barakken voor hun voortbestaan. De omstandigheden waren er hemeltergend. Hans Braun: “We zaten in een hok van vier, vijf vierkante meters. We lagen boven elkaar met acht tot tien mensen in stapelkratten, zonder matras, zonder dekens. Er zaten hele families in."
"En het gebeurde zomaar, dat als we ’s morgens vroeg wakker werden, er een broertje, zusjes of een moeder dood was. Dat heb ik meegemaakt. Ik heb meegemaakt, dat mijn kleine broertje door ondervoeding en ziekte niet meer kon zitten. Als hij probeerde te zitten viel hij om. Hij kon niet meer overeind komen...”
"Ze haalden hem weg en brachten hem naar de ziekenbarak, waar de omstandigheden nog erger waren. En daar is-ie gestorven, verhongerd” . 

Gevochten om te overleven

De meesten wisten dat hun einde nabij was. Dat zij zouden worden vergast en verbrand. Toch waren er die op hun laatste moment in opstand kwamen. Ze vochten letterlijk voor hun leven. Dat gold ook voor de zussen van Hans Braun: “Naar wat ik gehoord heb, hebben ze tot ’t laatste gevochten. Om te overleven. Ze hebben gevochten tegen de SS. Met blote handen, stokken en planken uit de barakken en met messen en vorken. Er waren ook een aantal zigeunermannen die mee vochten en die hebben ook nog een paar SS-ers meegenomen in de dood".
"Het ergste was, dat de SS-ers de honden loslieten, en dat die honden ze verscheurd hebben, terwijl ze nog leefden... Je wist niet hoe gruwelijk een mens kan zijn... dat je op zo’n manier kunt doden. Ik hoopte altijd dat ik mijn familie terug zou zien. Tot op de dag van vandaag hoop ik dat nog steeds...”.

Documentaire 'Zigeunerland bestaat niet'

De documentaire ‘Zigeunerland bestaat niet’ (te zien door te klikken op startbutton in foto rechts) is gemaakt in de 80-er jaren van de vorige eeuw. 
In 1983, bijna 40 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, is de film uitgezonden op de Nederlandse televisie. In de documentaire wordt de focus gelegd op een voor velen onbekende vervolging, namelijk die van zigeuners, die voor de nazi’s evenals joden minderwaardig waren en moesten worden uitgeroeid. Gevoed door een eeuwenlang sentiment van discriminatie en achterstelling.
Maar ook na de oorlog was dit, zeker ook voor zigeuners, niet afgelopen. We zien schrijnende voorbeelden hoe zij tot in de jaren ’80 (toen de film gemaakt is) moeten blijven knokken voor een gelijkwaardige behandeling door de Europese overheden en hun inwoners. En voor erkenning van het oorlogsleed dat hen is aangedaan.
Tot op de dag van vandaag.        

Noot bij de documentaire: 

In de film is een scène te zien van de doop van een zigeunerbaby in een katholieke kerk in Utrecht. De baby heet Esmeralda en is de dochter van Puro, een van de zigeuners, die dan wonen in een tijdelijk opvangkamp, in afwachting van integratie in de Nederlandse samenleving. Het was gelegen naast het Utrechtse crematorium Daelwijck.
De researcher van de documentaire, Ansje Kremer (foto rechts) kwam regelmatig in dit opvangkamp om voor de film met de zigeuners te praten over hun verleden, heden en toekomst. Tijdens deze research-periode kreeg Ansje een auto-ongeluk. Ze overleed 5 dagen later op 29-jarige leeftijd.

Peetvader

Na haar dood vraagt Puro aan de weduwnaar van Ansje om -als eerbetoon aan haar en haar inzet als niet-zigeuner om het verhaal van de zigeuners met een film over het voetlicht te brengen- peetvader te worden van zijn net geboren dochter Esmeralda. Dat gebeurt daadwerkelijk. En zo zien wij in de documentaire hoe Ansje’s weduwnaar (foto rechts) als peetvader baby Esmeralda naar het doopfont draagt.
Ansje’s weduwnaar is Michiel Praal. Hij is mede-oprichter en hoofdredacteur/filmer van de Stichting Oorlogsverhalen.