Jan Wester

Het oorlogsverhaal van Jan Wester. Hij wist half november 1944 te ontkomen aan de grote Duitse razzia in de Noordoostpolder, waarbij bijna 1800 mannen tot 55 jaar werden opgepakt. Ze werden naar Duitsland afgevoerd en moesten als gevangenen werken in de oorlogsindustrie van de nazi's. Onder hen ook verzetsmensen, die ondergedoken hadden gezeten.

Jan Wester (foto boven) is voor de Tweede Wereldoorlog geboren in Oost-Groningen tegen de Duitse grens. Zijn ouders waren aanvankelijk bedrijfsleider bij rijke boerenfamilies. Later zijn ze zelf een boerderij in Groningen begonnen. Dat ging niet goed door de economische crisis, die in 1929 begon met de beurskrach van Wall Street in New York.

Rijksdienst IJsselmeerpolders

Zijn ouders trokken weg uit Groningen om werk te vinden.
In de Wieringermeer in Noord-Holland, vond zijn vader een baan. Hij ging werken er voor de Rijksdienst van de IJsselmeerpolders. Hij maakte lange 6-daagse werkdagen van meer dan 50 uur.  Zijn zoon Jan vertelt: “Men kwam van alle windstreken naar de Wieringermeerpolder voor werk. Mijn vader is in de Wieringermeerpolder van de grond af aan weer begonnen, hij is door een diep dal gegaan. Mijn vader is daardoor wel een echt poldermens geworden: mijn vader wàs de polder. Het was crisis in die tijd, men deed vaak het zwaarste werk voor dertig cent per uur. Velen hebben aan de Afsluitdijk gewerkt: overdag werken en ‘s nachts ergens slapen. Ze gingen vaak naar een boer toe, om te vragen of ze in het hooi mochten slapen. De boeren vonden dit meestal wel goed, maar er stond altijd wel iets tegenover, zoals helpen met het bieten dunnen. Dit konden ze als de beste en vaak kregen ze dan ook nog een maaltijd”, aldus Jan. Vanaf 1937 ging Jan elke dag op en neer naar de ULO in Medemblik, die hij met goed gevolg afmaakte. Dat was elke keer 40 kilometer fietsen door weer en wind.

De oorlog

Toen Nederland in mei 1940 door Duitsland werd bezet, was Jan 18 jaar. Jan meldde zich aan bij de Arbeidsdienst, want dan zou hij volgens zijn ouders niet naar Duitsland moeten als soldaat. Hij werd in een kamp in Hilversum geplaatst en moest daar bomen rooien. Maar toen hij toch een oproep kreeg om naar Duitsland te gaan, is Jan ondergedoken. Eerst in Lemmer, daarna in Groningen. Maar zijn vader had geregeld, dat als Jan in de Noordoostpolder ging werken, hij niet naar Duitsland hoefde.
Zo geschiedde en Jan werd ondergebracht in Kamp Oostvaart bij Luttelgeest) (Foto rechts).
Als ambtenaar van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders werd Jan’s vader even later ook naar de Noordoostpolder overgeplaatst en verhuisden Jan’s ouders naar Kuinre. Ook Jan mocht toen weer bij zijn ouders intrekken, maar hij moest wel bij een andere opzichter in de polder gaan werken.

Razzia

Op 17 en 18 november 1944 vond er in de Noordoostpolder een grote Duitse razzia plaats. Bijna 1800 mannen tot 55 jaar werden opgepakt door de Duitsers. Ze moesten lopend naar Meppel en vanaf daar met treinen naar Duitsland om er te werken in de oorlogsindustrie.
De razzia stond onder leiding van SS-Obergruppenführer Hanns Rauter (foto rechts), die het vooral ook gemunt had op verzetsstrijders en Engelse piloten, die in de bossen van de Noordoostpolder ondergedoken zaten. Na afloop maakt Rauter de balans op van de 2 daagse razzia: “ In de Noord-Oost Polder zijn totaal bij deze razzia 1.770 personen gearresteerd. Van deze 1.770 man zijn er na onderzoek van de Sicherheitspolizei 1.100 man afgevoerd. De overige 670 mensen zijn op mijn bevel in vrijheid gesteld” (om in de polder te werken-MP).

Ontkomen

Jan Wester wist aan de razzia te ontkomen. Hij vertelt: “We zijn in een schuur gaan schuilen. De schuur waar we in gingen had een achtergevel waar een heel groot zeshoekig raam in zat, met daarvoor een hele dikke balk.
We zijn via het stro omhoog geklommen en op die balk gaan zitten".
"Door het raam konden we naar buiten kijken en zien en horen wat er buiten gebeurde. Gevaarlijk was het wel, want als we van de balk zouden afglijden, viel je ongeveer 10 meter naar beneden. Die avond kwamen er opeens een aantal Duitsers de schuur binnen, ze schenen met zaklantaarns onder ons. Ze zagen of hoorden ons niet, we hadden geluk”, aldus Jan Wester. Later heeft Jan Wester de schuur teruggevonden en samen met zijn kleinzoon bezocht. Op de foto (rechts) wijst Jan aan zijn kleinzoon de balk aan die zijn leven redde.

Neerstorten Amerikaanse bommenwerper

Op 24 februari 1945 kwam er een Amerikaanse bommenwerper B 24 terug van een missie in Duitsland. Het vliegtuig was zwaar beschadigd door Duits afweer geschut (Foto rechts: een neerstortende B24 bommenwerpers in WO2). Het toestel stortte neer bij Bant. Jan Wester kan het zich nog goed herinneren: “De bemanning is uit het vliegtuig gesprongen en kwam neer op de kruising waar de Kuinrevaart en de Lemstervaart bij elkaar kwamen. De Duitsers waren tegelijk ter plaatse en de 11 bemanningsleden werden krijgsgevangen genomen. Ze werden eerst in Meppel in een politiecel opgesloten en later naar een kamp in Duitsland gebracht. Een van bemanningsleden (Tony Decills) vertelde later: 'Er stonden zoveel kinderen om ons heen die stiekem het V-teken maakten. Dit gebaar heeft hij nooit vergeten'. Na de oorlog heb ik die mannen opgespoord. Met een van hen, Fred Lakner -hij woont 100 km ten zuiden van Philadelphia in de V.S- correspondeer ik nog steeds. We hebben elkaar nooit bezocht en dat vinden we allebei erg jammer, maar nu zijn we te oud”, aldus Jan Wester.

Het hele verhaal

Wester heeft zijn oorlogservaringen in zijn eigen woorden op schrift gesteld. Daarin vertelt hij ook hoe een  gecrashte piloot met een Spakenburgse botter naar Eenmes werden gebracht, waar ze door het Gooise verzet geholpen zijn om uit de handen van de Duitse bezetter te blijven. Zijn originele verslag is te lezen door op onderstaande oranje button te klikken.
Jan Wester is op 1 april 2020 overleden.