Ben en Toos de Swart

Jacqueline Janssen-de Swart vertelde ons het oorlogsverhaal van haar ouders Ben de Swart en Toos de Swart-de Vries, die tijdens de Tweede Wereldoorlog onder de Duitse bezetting woonden in Beverwijk.

Ben de Swart werd in 1917 in Beverwijk geboren. Jacqueline’s moeder Toos de Swart-de Vries is in 1921 geboren in Wijk aan Zee (Foto boven: Ben en Toos de Swart 1940-1945).

Etalage vernield

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden zij een winkel in de Breestraat 130 in Beverwijk met o.a een bibliotheek. De Duitse bezetter nam de boeken uit de bibliotheek van De Swart in beslag, omdat de titels hen niet aanstonden. Vervolgens werd de etalage van de winkel als waarschuwing door de Duitsers vernield (zie foto rechts).

Het verzet

Ben de Swart is hierna toegetreden tot het verzet. Zijn taak was het aannemen en afgeven van distributiebonnen. Hij ontving deze bonnen van een koerier uit Amsterdam en ze werden daarna bij hem, als tussenpersoon, weer opgehaald door derden.  Deze verdeelden de bonnen vervolgens onder gezinnen waar onderduikers zaten.

Poolse onderduikers

Na het vernielen van de etalage is het gezin De Swart verhuisd naar een ander winkel-woonpand in de Breestraat, nummer 104. Daar begonnen ze een religieuze kunsthandel en lijstenmakerij (foto rechts).
Ben en Toos de Swart hadden in de laatste oorlogsjaren zelf ook onderduikers in huis. Het waren vier Poolse soldaten, die door het Duitse leger onder dwang waren ingelijfd en daarna werden gelegerd bij Beverwijk om ingezet te worden bij de Duitse kustverdediging. Deze Polen waren dus onderdeel geworden van het Duitse bezettingsleger. Ze waren bewapend met Duitse geweren en droegen Duitse uniformen.

Desertie Poolse soldaten

Ze waren gedeserteerd uit het Duitse leger, en omdat zij connecties hadden met het verzet, konden ze met hun hulp onderduiken. Zo kregen ze onderduik in de winkel van Ben de Swart en zijn vrouw aan de Breestraat 104. . Hun schuilplaats bevond zich onder de etalage van de winkel, waar ze konden komen via een onopvallend luik. Ze konden via de ventilatiespleten de laarzen zien van Duitse soldaten die in de etalage keken. Ze werden nooit ontdekt.

Onderduiker Jan Walaszewski

Eén van de Poolse onderduikers bij de familie De Swart was Jan Walaszewski (foto rechts). Hij had als Duits-Poolse soldaat informatie over de Duitse troepen bij Beverwijk doorgespeeld aan het verzet, die deze inlichtingen op haar beurt weer doorgaf aan de geallieerde strijdmacht, die vanuit Zuid-Nederland oprukte naar het noorden.

Explosieven aan brug

Om de geallieerden bij hun opmars zoveel mogelijk tegen te houden, plaatsten de Duitsers explosieven onder de draaibrug over het Noordzeekanaal.
De explosieven waren aangebracht door een Duitse genie-eenheid, waarin zich ook een Pool bevond, die onderofficier van deze eenheid was. Hij deserteerde en werd kort daarop commandant van de Poolse groep in het verzet in Beverwijk.
Deze Pool, Ludwik Dziubany, wist precies hoe en op welke plekken de explosieven op de brug (foto rechts) waren aangebracht. Hij organiseerde een actie met 6 andere Polen, waaronder Jan  Walaszewski, om de explosieven op de brug onschadelijk te maken. De actie was succesvol en de brug werd behouden.

Dagboek Jan Walaszewski ontdekt

Onlangs kwam Jacqueline, de dochter van Ben en Toos de Swart (ze is van na de oorlog) een Pools dagboek op het spoor van één van de onderduikers bij haar ouders. Het is geschreven door Jan Walaszewski. Hij heeft nauwkeurig aantekeningen gemaakt van onder andere zijn inlijving in het Duitse leger tot en met zijn onderduik en de uiteindelijke bevrijding van Nederland. Het dagboek bestaat niet alleen uit geschreven tekst, maar het bevat ook kleine tekeningen, die Jan Walaszewski ter illustratie heeft gemaakt.
Jacqueline zorgde met hulp van haar broer voor een vertaling van delen van het dagboek uit het Pools naar het Nederlands. Zij stuurde dit naar de redactie van de Stichting Oorlogsverhalen, die besloot het op haar website www.oorlogsverhalen te publiceren.

Dagboek hier te lezen

Door op de oranje button hieronder te klikken zijn de vertaalde delen van dit bijzondere dagboek, samen met een aantal tekeningen van Jan Walaszewski, nu voor iedereen te lezen.