Eddy Hamel

Eddy Hamel was een voetbalspeler van Joodse afkomst met de Amerikaanse nationaliteit. Vanaf 1903 woonde hij met zijn ouders in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Hij zou het brengen tot het eerste elftal van Ajax. Daarin speelde hij van 1922-1930. Hij was later ook coach, ondermeer van voetbalclub Volendam. Eddy en zijn gezin werden in 1943 in de gaskamers van Auschwitz vermoord.

Amerikaanse nationaliteit

Eddy Hamel (foto rechts) is op 21 oktober 1902 geboren in Upper East Side, Manhattan, New York. Hij had daardoor de Amerikaanse nationaliteit. Zijn ouders, Mozes Hamel en Eefje Beek, waren in 1901 naar de Verenigde Staten van Amerika geëmigreerd. Ze keerden in juni 1903 echter weer terug  naar Nederland, omdat er in Amerika geen werk meer was voor Mozes. Hier in Nederland ging Mozes werken in de diamantindustrie. FC Ajax heeft een video gemaakt over het leven van Eddy Hamel, die  rechts te zien is: klik op start-button >>

Zoon Eddy

Vanaf zijn 14e jaar begon het voetballeven van Eddy. Zijn eerste club was AFC, dat buren was van het toen al gerenommeerde Ajax. Bij AFC had de jonge Hamel zich al snel tot een getalenteerde rechtsbuiten onwikkeld. Op zijn 16^e zat hij bij AFC al in het eerste. In een artikel op de officiële website van Ajax is te lezen hoe de eerste kennismaking van Eddy Hamel met Ajax verliep: “Zijn eerste kennismaking met Ajax was een bijzondere. De trainingsvelden van AFC en Ajax lagen naast elkaar en Hamel had in een baldadige bui een ruitje van een Ajax-kleedkamer kapotgeschoten. De terreinknecht liet het er niet bij zitten en nam het jochie flink te grazen”.

Ajax-1

Ajax coach Jack Reynolds ontdekte Eddy, die hem vervolgens inlijfde bij Ajax 1.Van 1922 tot 1930 speelde Eddy als rechtsbuiten 125 wedstrijden in het eerste van Ajax. 

Belhamel

Eddy Hamel was al gauw de publiekslieveling. De Ajax-supporters gaven hem de bijnaam Belhamel, een verwijzing naar zijn naam en zijn brutale en slimme spel als rechtsbuiten.
In 1930 kwam door een knieblessure een einde aan de voetbal-carrière van Hamel als speler. Maar hij bleef actief in de voetbalwereld. Hij werd trainer/coach van verschillende teams, zoals Alcmaria Vitrix uit Alkmaar, de Kennemers uit Beverwijk en het toen al bekende RKSV Volendam.

Huwelijk

Eddy Hamel trouwde in 1929 met Johanna Wijnberg. In 1938 kregen ze een tweeling: Robert en Paul.
Het gezinsgeluk duurde maar een paar jaar, want ook Eddy Hamel en zijn familie werden tijdens de Duitse bezetting van Nederland (1940-19450) slachtoffer van de jodenvervolging.
In oktober 1942 ging het fout: Eddy Hamel was zonder Jodenster het huis uit gegaan en werd gepakt door de nazi’s. Hij had nog hoop, omdat Engelse en Amerikaanse burgers door de nazi's soms werden ingezet als ruilmiddel om Duitse krijgsgevangenen vrij te krijgen. Maar Eddy kon niet aantonen dat hij de Amerikaanse nationaliteit had.

 Gedeporteerd

Via de Hollandse Schouwburg in Amsterdam werden Eddy, zijn vrouw Johanna en hun zoons Robert en Paul overgebracht naar Kamp Westerbork . Op 29 januari 1943 werd het gezin van Eddy Hamel op transport gesteld 'naar het Oosten', in hun geval naar Auschwitz:  
“Zijn familieleden - waaronder ook zijn ouders - werden vermoedelijk op de dag van aankomst vermoord. Hamel zelf werd tewerkgesteld.
In de barakken ontmoette hij de Engelsman Leon Greenman, die de oorlog zou overleven. Hamel en Greenman brachten samen een aantal afschuwelijke maanden door in Auschwitz, tot ze in april 1943 van elkaar gescheiden werden. Hamel had een abces in zijn mond en werd daardoor de Duitse kampbeulen als ongeschikt voor dwangarbeid gezien. Greenman zag zijn vriend worden weggesluisd en zou hem nooit meer terugzien”, aldus het artikel op de website van Ajax.

Onbekend verhaal

Op de Ajax-website wordt aandacht besteed aan de herinnering aan Eddy Hamel en hoe belangrijk die is voor het publiek en in het bijzonder voor de supporters van Ajax. En hoe antisemitisme kan uitmonden in massamoord, waarbij geen Jood gespaard bleef. Ook niet als hij de belhamel-lieveling van het publiek was.

Stolpersteine

Op vrijdag 19 november 2021 zijn vier Stolpersteine geplaatst bij het laatste woonhuis van het gezin Hamel (Foto rechts: Stolpersteine met de namen van Eddy, zijn vrouw Johanna en hun zonen Robert en Paul) aan de Rijnstraat 145-2 in de Rivierenbuurt van Amsterdam:
“Het vreselijke verhaal over de moord op Eddy Hamel is lang betrekkelijk onbekend gebleven. Degene die zijn nalatenschap nadrukkelijk bewaakt is de Amerikaanse auteur Jim McGough, die aan een boek werkt over het leven van Hamel. McGough was een van de genodigden die er in de Amsterdamse Rijnstraat bij was toen de 'struikelstenen' van de Hamels werden gelegd. Het maakte diepe indruk op de auteur, die door zijn diepgaande research en vasthoudende werk ook emotioneel betrokken raakte bij het tragische lot van de Hamels”, aldus het artikel op de website van Ajax.

Tastbare herinneringen

McGough wees in een toespraak bij de steenlegging op het belang van tastbare herinneringen door middel van het plaatsen van Stolpersteine bij huizen waar Joden hebben gewoond en die door de nazi’s zijn gedeporteerd naar de vernietigingskampen: “Dit is een moment van enorme betekenis. Voor iedereen die om geschiedenis geeft en de overledenen wil eren is dit belangrijk’, aldus McGough.
Max Flam van Ajax Erfgoed haalde bij de steenlegging een oud Joods gezegde aan: "Je bent pas dood als je naam niet meer genoemd wordt."  Dat geldt zeker ook voor Eddy Hamel, die op 40-jarige leeftijd werd vermoord in Auschwitz.

Eddy Hamel
Rechtsbuiten van Ajax-1
1902 (New York) - 1943 (Auschwitz)