Gerard Arnold Hermans

Gerard Arnold Hermans is vermoord in het Japanse concentratiekamp Wagale in Birma.
Zelf heb ik (Pia van der Molen) Gerard (rechts op de foto) niet gekend, maar ik heb veel over hem gehoord omdat ik in contact kwam met Willemien Frederiek (Onne) Hermans, zijn jongere zusje (tweede van rechts op de foto). Gerard was de oudste van de vijf kinderen Hermans: een samengesteld gezin.

Onne

Gerard's zus, Onne Hermans was gehuwd met Jack Boer, een BPM-employé, die tijdens de bersiap-periode in voormalig Nederlands-Indië, op 10 november 1945 ruim 2300 onschuldige en ten dode opgeschreven Nederlanders uit de Werfstraatgevangenis in Soerabaja bevrijdde. Jack Boer overleed op 5 september 1993 en zijn echtgenote Onne op 2 februari 2005. Zij liggen begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan te Den Haag.

Birma Spoorweg

Gerard Hermans was door de Japanners te werk gesteld bij de aanleg van de beruchte Birma spoorweg. Hij zat met nog een aantal Nederlandse krijgsgevangenen niet, zoals de meesten in Thailand, maar in Birma. Bij de plaats Thanbyuzayat, die ongeveer 250 km ten noorden van Tavoy lag en waar de spoorweg begon richting Thailand, toen nog Siam geheten. Zijn groep zou te werk worden gesteld in het kamp Wegale, dat 8 km van Thanbyuzayat ligt.

Aanleg spoordijk

De totale lengte van de Birma–Siam spoorweg was 415 km. Wegale lag op 406 km, dus gerekend vanaf het beginpunt Non Pladuk in Thailand op 9 km van het einde van het tracé. 
De mannen arriveerden op 24 september 1942 in het kamp. Ze zouden tot februari 1943 de spoordijk aanleggen van ‘paal 5 km’ tot ‘paal 12 km’. Dagelijks hebben daaraan gemiddeld 1000 man (ook officieren) gewerkt. Dat gebeurde in groepen van 50 en hun taak was eerst om één kubieke meter, later twee en uiteindelijk zelfs drie kubieke meter per man per dag af te graven om de spoordijk aan te leggen.
De werkdagen waren erg lang, soms tot 19 uur. 

In het kamp

In het kamp sliepen de krijgsgevangen, die als dwangarbeiders werden gebruikt, in open barakken op takken. In de winterperiode waren op deze hoogte de nachten koud. Er waren nauwelijks sanitaire voorzieningen; men moest baden in de kali achter het kamp. Het eten was slecht: te weinig groenten en geen bonen. Daardoor waren er veel zieken.

Ontvlucht

In een vluchtpoging op 25 novemebr 1942 zijn 4 krijgsgevangenen ontsnapt.  Eén van hen is onderweg overleden. Drie, waaronder Gerard Hermans, zijn gepakt en in Thanbyuzayat door de Japanners om het leven gebracht.

Dagboek Ds. Mak

In zijn boek ‘De eeuw van mijn vader’ beschrijft Geert Mak op bladzijde 295-296 de vluchtpogingen van de ‘Indische jongens’. Daarbij citeert hij uit aantekeningen van zijn vader Dominee Mak, die ook in het kamp zat. Ds. Mak maakte aantekeningen over de vlucht, de executie en de begrafenis van 3 officieren, te weten Harterink, De Rochemont en Hermans. De vader van Geert Mak sprak op de begrafenis van De Rochemont en Hermans.

Citaten

Citaten uit het dagboek van Ds. Mak vastgelegd in het boek van zijn zoon van Geert Mak ‘De eeuw van mijn vader’:

• “Op 25 november 1942: vrije dag. Vier man ontvlucht, ’s namiddags ontdekt. Tachtig mensen in de houding gestaan – velen vielen flauw. Afgrijselijke straf voor de naastliggende hongbewoners. Zij stonden er ’s morgens nog. Met vele slagen.
• De volgende dag: ‘4 u.30 namiddag. Onze mensen staan nog in de houding! Sinds gisteren met slagen, schoppen enzovoorts. Eén is als dood weggedragen.
• Die zondag: ‘Aldaar drie officieren begraven. ’s Morgens ruwweg doodgeschoten, liggende op het kerkhof. Pastoor sprak voor Harterink, ik voor De Rochemont en Hermans.
• Nog een dag later: ‘Gisteren 9 u 45, na zevenentwintig uur, zijn de mensen losgelaten.
• Op 1 december: ‘Geruchten dat drie ontvluchte officieren gevat zijn. Dat wordt doodvonnis.
• Op zaterdag 12 december: ‘Vandaag no duty. Plotseling naar Pastoor Vergeest en mij gevraagd. De drie ontvluchte officieren zouden gefusilleerd zijn. Met veel moeite toch nog naar (het hoofdkamp) Thanbuyzayat gegaan".

Executie

Onne Boer-Hermans vertelde mij (Pia van der Molen) kort voor haar overlijden in 2005, over de executie van haar broer Gerard in Birma:
"Jack en ik kregen in de jaren zeventig bezoek van een medegevangene die ooggetuige was geweest. Gerard werd met de andere jongens die gevlucht waren, met handen en voeten aan een hek vastgebonden. Zij kregen geen kogel, maar zijn met bajonetten afgemaakt en de Jappen hebben hiervoor ruimschoots de tijd genomen.”

Myanmar

Gerard Hermans is begraven op de Erebegraafplaats Thanbyuzayat in Myanmar, het vroegere Birma.
Gerard ontving na de oorlog postuum De Verzetsster Oost-Azië 1942-1945. Toegekend omdat hij tijdens de Japanse bezetting deelnam aan het Indisch Verzet op Borneo.

Pia van der Molen

• Over Jack Boer, de latere echtgenoot van Onne, de oudste zuster van Gerard Hermans, is een documentaire gemaakt, die hier >> is te zien