Willem Kaspers

Het oorlogsverhaal over verzetsman Willem Kaspers. Hij is bij de bevrijding van Zutphen om het leven gekomen. Zijn kleinzoon Harry Kaspers heeft gereconstrueerd hoe dit waarschijnlijk gebeurd is. Hij maakte een verslag wat zijn bevindingen zijn van het onderzoek dat hij instelde naar de gewelddadige dood van zijn opa Willem (foto onder). Hieronder een samenvatting.

Harry Kaspers: "Met name in de maanden april en mei komen bij mij elk jaar weer jeugdherinneringen naar boven. Dan werd er door mijn ouders en mijn oma veel gesproken over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog in mijn geboortestad Zutphen en de periode daarna. Mijn familie heeft niet de vreselijke ontberingen van de Hongerwinter zoals in West-Nederland meegemaakt, maar toch hebben de herinneringen aan gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog diepe sporen bij mijn familie nagelaten, die als traumatisch te kwalificeren zijn. Wij kinderen, werden geleidelijk aan deelgenoot van de angsten, frustraties, en uiteindelijk verdriet en woede van onze ouders en oma. Hierdoor zou je mij ook een ‘oorlogskind’ kunnen noemen", aldus Harry.

Opa ondergedoken

Harry vervolgt: "Mijn ouders waren in de oorlog net getrouwd. Mijn oma was alleen, omdat mijn opa was ondergedoken. Hun oorlogsverhalen werden in steeds andere varianten verteld, en wij kinderen smulden er eigenlijk wel van.  Wat ik uit al die verhalen aanvankelijk opmaakte, is dat mijn vader een verzetsheld was en mijn opa de heldendood is gestorven. Hij zou achter ons huis standrechtelijk door een Hollandse SS’er zijn gefusilleerd. Later ontdekte ik, dat sommige feiten niet konden kloppen. Het was onduidelijk wat fictie of waarheid was. Er bleven zo nogal wat vraagtekens".

Vragen over mijn vader
"Ik weet bijvoorbeeld dat mijn vader in Arnhem voor het Ministerie van Landbouw en Voedselvoorziening werkte. Maar waarom is hij daar omstreeks 1944 weggegaan? Is het, omdat de Duitsers na ‘Market Garden de stad ontruimden? Of is het omdat hij slaande ruzie kreeg met zijn foute baas, en hij -na van arrestatie gered te zijn door een goede officier van Oostenrijkse afkomst- kon vluchten en onderduiken?"   

Vragen over opa

"Vragen heb ik", zo schrijft kleinzoon Harry, "ook over mijn grootvader, Petrus Wilhelmus (Willem) Kaspers, die treinmachinist was. Moest hij onderduiken in Vierakker, omdat hij omstreeks 1944 een trein heeft laten ontsporen door met de locomotief in volle vaart door een stootblok te rijden? Of dook hij onder wegens deelname aan de Grote Spoorwegstaking? En waarom is hij direct tijdens de bevrijding van Baak en Vierakker naar huis in Zutpen teruggegaan? Hoe is hij door een mogelijke frontlinie gekomen? Waarom is hij niet naar de kelder bij zijn vrouw, mijn ouders en zijn kleinzoon (mijn broer) in Zutpen gegaan, maar is hij in plaats daarvan gaan kijken hoe de Canadezen en Duitsers elkaar beschoten? En hoe kwam hij uiteindelijk aan zijn einde? Is hij werkelijk een Hollandse SS’er uit Zutphen tegen het lijf gelopen, die hem herkende en vermoordde? Is hij misschien in kruisvuur tussen de Canadezen en de Duitsers terecht gekomen? Of is hij door een Canadese ‘sniper’ geraakt. Iets wat ze tegenwoordig “collateral damage” zouden noemen. Ik zal het waarschijnlijk nooit helemaal zeker weten. Iedereen, die de ware toedracht had kunnen navertellen, is nu dood"

Mijn onderzoek

Harry vervolgt: "De naam van mijn grootvader staat, tezamen met andere slachtoffers, op een herinneringsplaquette op de muur van het spoorwegstation in Zutphen (foto rechts). Volgens de officiële geschiedschrijving zou hij zijn omgekomen bij een lucht-bombardement op Zutphen".
"Daarvan weet ik nu zeker", aldus Harry, "dat dit niet waar is. Uit mijn eigen onderzoek blijkt namelijk het volgende:

• Het laatste mij bekende bombardement was op zaterdag 14 oktober 1944 nabij de binnenstad van Zutphen.
• Begin april 1945 kwam de stad onder zwaar artillerievuur met granaten te liggen, als inleiding op de daaropvolgende bevrijdingsaanval door Frans-Canadese infanterie.
• Mijn opa is omgekomen op vrijdag 6 april 1945 op de hoek van Schimmelpennincklaan en Slindwaterstraat aan de perifere oostkant van het Deventerwegkwartier
• Dit is op plek waar de Canadese pantserwagens en infanterie die namiddag vanuit de weilanden deze wijk introkken.
• Zij ondervonden daarbij felle weerstand van fanatieke Hollandse SS en Hitlerjugend, die zich hadden verschanst in huizen aan de Sloetstraat en Schimmelpennincklaan.
• Mijn grootvader werd op 6 april 1945 dodelijk getroffen door een kogel op de hoek van de Schimmelpennincklaan en de Slindewaterstraat ter hoogte van het huis van de heer Wakkermans. Opa was kort daarvoor uit zijn onderduikadres in Vierakker gekomen, omdat hij vernomen zou hebben, dat het Deventerwegkwartier al door de Canadezen was bevrijd.
• Dit betekent dat mijn opa door artillerie-of geweervuur om het leven is gekomen en niet door een bombardement", aldus kleinzoon Harry Kaspers. 

Originele filmbeelden bevrijding Zutphen

Van de bevrijding van Zutpen door de Canadezen, ondersteund door Franse troepen zijn originele filmbeelden bewaard gebleven:

• Deel 1 is hier >> te zien
• Deel 2 is hier >> te zien 

Twee versies

"Over de toedracht van het neerschieten van opa," aldus Harry Kaspers, "heb ik twee versies kunnen reconstrueren":

• "In de eerst versie is het Deventerwegkwartier al ingenomen door de bevrijders en waren ze bezig een aantal weerstandsnesten tussen de woningen op te ruimen. Mijn ouders hielden het er eerst op, dat opa toen getroffen is door een (Duitse?) scherpschutter. Maar later vertelden zij, dat er met de Duitse troepen (Fallschirmjäger) ook Hollandse SS en Hitlerjugend in de wijk meevochten en mijn opa in de chaos zou zijn herkend door een Zutphense SS-er. Deze SS-er zou opa van nabij hebben neergeschoten en daarna zou de SS-er zelf zijn gesneuveld. Mijn vader heeft het lichaam van de SS-er met een wapen in de Slindewaterstraat op de hoek nabij de Sloetstraat zien liggen, toen hij het lichaam van opa ging ophalen.
• In de tweede versie zou opa zijn gaan kijken, hoe de Canadese pantservoertuigen en infanterie vanuit de richting Warnsveld/Kapperallee het Deventerwegkwartier naderden. Op dat moment vonden er nog schermutselingen plaats tussen Duitse troepen (voornamelijk Hollandse-SS en Hitlerjugend), die in het Deventerwegkwartier hevig weerstand boden, en de Canadezen, die zich schuilhielden in een boomgaard tussen de Voorsterallee en de Berkel, ongeveer waar nu de Van Drinenstraat is. De frontlinie zou op dat moment evenwijdig aan de Schimmelpennicklaan hebben gelopen. Mijn opa zou in deze versie dodelijk getroffen zijn door Duits of door Canadees vuur. “
• Vast staat is dat mijn vader het stoffelijk overschot van mijn opa ter plekke heeft gevonden. Hij heeft opa zelf op een paar planken op een onderstel van een kinderwagen gelegd en naar ons huis in de Sloetstraat gebracht, waar het werd opgebaard. Pas op 16 april 1945 kon opa begraven worden op de RK-begraafplaats aan de Warnsveldseweg. Daar staat een prachtig monument op zijn graf (foto onder)", aldus Harry.

Na de oorlog

Harry Kaspers (foto rechts): "Na de oorlog heb ik als kind aanvankelijk een hartgrondige hekel gehad aan Duitsers, NSB’ers, collaborateurs en moffenmeiden. Maar Ik heb nooit begrepen, waarom zelfs hun kinderen niet zouden deugen en waarom ik met deze leuke speelkameraadjes niet mocht omgaan van mijn ouders. Zo herinner ik mij, dat ik als klein ventje door mijn vader in mijn kladden werd gegrepen, toen ik met een meisje, Ansje, van de lagere school naar huis liep. Hij verbood mij nog contact met haar te hebben. Haar vader was NSB’er geweest, maar dat wist ik niet.
Ook speelde ik regelmatig bij een buurjongen. Op een keer hadden we op zijn zolder een tent gebouwd met een grote vlag als dak. Deze vlag zat in een kist met attributen zoals voedselbonnen en persoonsbewijzen. Thuis beschreef ik de vlag: er stond een kruis op. Het was een hakenkruis. Waarop mijn vader tegen mijn moeder zei: ‘Zie je wel’. En hij verbood zijn kinderen ieder contact met dit gezin", aldus Harry.