Anneke Schults-Pols

Het verhaal van Anneke Schults-Pols die in Nederlands-Indië geboren is en ruim 3 jaar met haar moeder gevangen zat in het Japanse concentratiekamp Tjideng bij Batavia. Het is een van de verhalen gemaakt door Pia Media voor de Stichting Oorlogsverhalen voor het project 'Indië in je Ziel'

De vader van Anneke is voor de oorlog militair bij het KNIL in Nederlands-Indië. Als hij op verlof in Nederland, ontmoet hij Anneke’s moeder . Ze trouwen en gaan samen naar Indië, waar ze in Bandoeng (Java) gaan wonen.

Bandoeng

Bandoeng is voor de oorlog een moderne en welvarende stad, die populair is bij de Nederlanders. Ook omdat de stad op 770 meter boven zeeniveau ligt, wat zorgt voor een aangenaam koeler klimaat. Bandoeng had toen als bijnaam: Kota Kembang, de bloemenstad.Tussen 1920 en 1940 bouwden de Nederlanders buiten het centrum van Bandoeng een weelderige tuinstad met veel groene lanen en parken. Hier vinden Anneke’s ouders een woning.

Anneke

Na enige tijd wordt Anneke geboren. Tot grote vreugde van haar ouders. Ze zou enig kind blijven.De eerste jaren geniet het jonge gezin volop van de prachtige tropische omgeving van Bandoeng. En van elkaar, zo is te zien op bewaard gebleven foto’s uit die tijd. Genomen in en om het huis, met hun kindje Anneke als stralend middelpunt.

Japanse bezetting Nederlands-Indië

Op 1 maart 1942 begint de Japanse inval van Java. Het Japanse leger blijkt oppermachtig. De troepen van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger, het KNIL, verzetten zich manhaftig, maar moeten al gauw het onderspit delven. Nederlands-Indië capituleert op 9 maart 1942. De Japanse bezetting van Indië is een feit...

Gevangen

Anneke's vader wordt door de Japanners krijgsgevangen gemaakt en moet slavenarbeid verrichten in Japanse werkkampen, onder andere bij de aanleg van de Pakanbaru spoorweg>
Anneke en haar moeder worden ook gevangen genomen en in een goederentrein met vele andere Indische Nederlanders naar het concentratiekamp Tjideng afgevoerd.

Kamp Tjideng

Het Tjideng Kamp (foto rechts) is een met rietmatten -kedek genoemd- afgerasterd deel van een armoedige buitenwijk van Batavia, het latere Djakarta. Er staan huizen op kleine stukjes grond, die samen een Japanse concentratiekamp vormen. Het is er overvol met voornamelijk vrouwen en kinderen van Nederlandse en Indisch-Nederlandse afkomst. Ze zitten opeengepakt met soms wel 80 mensen per huisje. Het kamp start met 2000 geïnterneerden en groeit uit tot een populatie van meer dan 10.000.

Afgesloten van buitenwereld

De vrouwen en kinderen in het kamp zijn volledig afgesloten van de buitenwereld (foto rechts vrouwen en kinderen bij kedek). Aan alles is er een tekort. Voedsel is schaars en het ontbreekt ook aan medicijnen en medische zorg. Velen sterven als gevolg van tropische ziekten en ondervoeding. Hoeveel mensen er omkwamen in Kamp Tjideng is niet bekend.
De Japanners verkleinen voortdurend de oppervlakte van het kamp, waardoor de gevangenen nog meer opeengepakt komen te zitten. En dat is vooral ‘s nachts te merken: de breedte van een slaapplek wordt minder dan 50 centimeter. Voedsel wordt nog schaarser. Iedereen heeft permanent honger. Door de kedek-afrastering heen vragen ze de inlandse bevolking om iets eetbaars. Maar dat is niet zonder risico, want het zogenoemde 'kedekken' is verboden door de Japanners. Bij overtreding worden zware lijfstraffen gegeven.

Capitulatie Japan

Op 6 augustus 1945 gooit een Amerikaanse bommenwerper een atoombom op de haven van Hiroshima. Op 9 agustus 1945 nog één op Nagasaki (foto rechts). Op 15 augustus 1945 capituleert Japan. De Tweede Wereldoorlog is ook in Azië ten einde. Maar de mensen in de kampen hebben hier aanvankelijk geen weet van. Anneke en haar moeder komen er pas achter als er vliegtuigen over het kamp scheren die pamfletten afgooien over de Japanse capitulatie.

Bersiap

Doordat Indonesische opstandelingen (pemoeda's), die een onafhankelijk Indonesië eisen (de zogenoemde bersiap), Nederlanders en Indo's naar het leven staan, kunnen de geïnterneerden de kampen niet uit. Aanvankelijk worden ze beschermd door Japanse soldaten, die zich overgegeven hebben. Later nemen eerst Engelse troepen dit over, daarna Nederlandse militairen die uit Nederland zijn verscheept. Toch komt deze hulp voor 20.000-30.000 Nederlanders en Indo's te laat. Ze werden vermoord door de permoeda's.

Verrassing

Zowel Anneke, haar moeder en haar vader overleven de oorlogstijd. Na hun hereniging gaat Anneke met vader en moeder naar Nederland. Een bootreis die bijna 2 maanden zal duren.
Aan boord wacht ze een verrassing. Er duikt een foto in een tijdschrift op (foto rechts) van Anneke en haar moeder en een jongetje -Bennie- waarmee ze in het kamp altijd speelde. De foto is gemaakt in Kamp Tjideng. Het is een unieke foto, waarvan ze het bestaan niet kenden...
In januari 1946 komen ze aan in Nederland. Het is de eerste keer dat Anneke, die geboren is in Indië, voet aan wal zet op Hollandse bodem. In Nederland logeren ze steeds voor korte perioden af en aan bij kleinbehuisde familieleden.

Terug naar Indië

Na een korte periode gaat de vader van Anneke terug naar Nederlands-Indië, omdat hij nog steeds KNIL-militair is en wordt ingezet om in opdracht van de toenmalige Nederlandse regering de 'orde en de vrede' te herstellen in Indië alvorens Indonesië zelfstandig zou worden. 
Na enige tijd volgen ook Anneke en haar moeder. Het hernieuwde verblijf in Indië bleek een domper. Nederlanders waren niet meer geliefd. 
Het dekolonisatieproces eindigde op 27 december 1949 toen Nederland de soevereiniteit van Nederlands-Indië overdroeg aan de ‘Republiek der Verenigde Staten van Indonesië’ onder leiding van Soekarno.

Definitief in Nederland

Een half jaar later -het is dan 1950- keert het gezin definitief terug in Nederland. Aanvankelijk blijkt er hier geen huisvesting voor ze te zijn en geld om een huisje te kopen is er niet, omdat hun Indonesische spaargeld niets meer waard blijkt te zijn. Ze worden eerst gehuisvest in het opvangkamp Vierenbeek en daarna ondergebracht in een kleine en sobere noodwoning in Den Bosch. Anneke schaamt zich hiervoor zo, dat ze geen vriendjes en vriendinnetjes mee naar huis durfde te nemen.

Scholierenboekje van Anneke Schults

Voor leerlingen van de basisschool geeft Anneke gastlessen. Daarin vertelt ze haar Indië-verhaal. Dat doet ze met een rijk geïllistreerde power-point presentatie en aan de hand van een boekje dat ze speciaal schreef voor scholieren. Het boekje heeft als titel: De 'vergeten' oorlog-Nederlands-Indië 1942-1949.

Meer informatie over de gastlessen van Anneke is hier >> te vinden. Bellen kan ook: 0252-674071

Het project 'Indië in je Ziel' van de Stichting Oorlogsverhalen is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Vfonds , het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg.