Bersiap Nederlands-Indië

Nederlands-Indië was een Nederlandse kolonie toen de Tweede Wereldoorlog ook in Azië uitbrak. Op 27 februari 1942 werd de geallieerde vloot, waaronder Nederlandse oorlogsschepen onder leiding van Karel Doorman, door de Japanners verslagen tijdens de Slag in de Javazee. Daarna landden Japanse troepen op Java. Op 8 maart gaf Nederlands-Indië zich over. De krijgsgevangenen werden naar Japanse concentratie-kampen in Zuid-Oost Azië gestuurd.

Nederlandse burgers

Tussen 1942 en 1945 werden circa132.000 Nederlandse burgers opgesloten in de Japanse concentratiekampen in Nederlands-Indië. Ze leefden daar onder erbarmelijke omstandigheden en waren onderworpen aan de willekeur en wreedheid van de Japanse bezetter. Naar schatting 16.000 landgenoten overleefden het niet.

Onafhankelijkheidsstrijd

Na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 brak er in Indonesië een onafhankelijkheidsstrijd uit, die vele duizenden het leven kosten.
Wikipedia beschrijft deze zogenoemde bersiap-periode alsvolgt:
"De Bersiap was een uiterst gewelddadige periode in de Nederlandse en Indonesische geschiedenis, die het hevigst was tussen ongeveer oktober 1945 en begin 1946. De periode duurde volgens historicus Willem H. Fredrick van augustus 1945 tot november 1947. Bersiap en siap is Maleis voor 'wees paraat' en 'geeft acht'. Het waren de strijdkreten van Indonesische paramilitaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na afloop van de Japanse bezetting extreem geweld hebben ingezet tegen (Indische) Nederlanders en andere niet-inlanders zoals de Chinezen en andere Europeanen, maar ook onder van ‘collaboratie’ met het Nederlandse gezag verdachte inlanders, zoals Molukkers.
Gedurende deze periode zijn (tien)duizenden (Indische) Nederlanders slachtoffer geworden van gruwelijk geweld door Indonesische strijders, vanwege hun Nederlandse c.q. Europese etniciteit. Ook onder niet-Europese groepen zoals Chinezen, Molukkers en Japanners, vielen veel doden. Het racistisch geweld leidde tot gedwongen repatriëring en wereldwijde diaspora van Indisch Nederland".

De Amerikaanse historicus Prof. William H. Frederick, die jarenlang onderzoek deed naar de bersiap-periode, acht het waarschijnlijk dat er in de bersiap-periode 25.000 tot 30.000 doden zijn gevallen onder de inwoners in Nederlands-Indië, die van Nederlandse, Nederlands-Indische en Chinese afkomst waren en ook onder Indonesiërs die met de Nederlanders samenwerkten.

Aantallen
De Amerikaanse historicus Prof. William H. Frederick, die jarenlang onderzoek heeft gedaan over de bersiap-periode, acht het waarschijnlijk dat er in deze periode 25.000 tot 30.000 doden zijn gevallen onder met name vrouwen en kinderen in Nederlands-Indië, die van Nederlandse, Nederlands-Indische en Chinese afkomst waren en ook onder Indonesiërs die met de Nederlanders samenwerkten.
In de beginperiode ( eind 1945-begin1946) van de bersiap zat het merendeel van de Nederlands mannen, die voorafgaand aan en tijdens de Japanse inval moesten dienen bij het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger), veelal nog vast in de voormalige Japanse krijgsgevangenkampen in Birma, Thailand, Singapore, China, Japan en Indië, in afwachting van verscheping naar Indië.
De eerste Nederlands militairen die gestuurd waren vanuit Nederland, arriveerden pas half maart 1946 in Indië om daar in eerste instantie de Nederlanders en Indische Nederlanders te beschermen.

Soerabaja

De chaotische en geweldadige bersiap-periode begint in Soerabaja. Op 17 augustus 1945 wordt door Soekarno de Republiek Indonesië uitgeroepen, die niet door de Nederlandse regering wordt erkend. Grote groepen jongeren, de pemoeda’s, grijpen naar hun wapens, waaronder kapmessen en bamboesperen, de zogenaamde bamboe-roentjings. Maar zij hadden ook vuurwapens, die veelal verstrekt waren door of buitgemaakt van de Japanners. Op 18 september 1945 worden boven Soerabaja zeven ge-allieerde inlichtingen-militairen uit een Liberator bommenwerper afgeworpen. Eén van hen is de Nederlandse sergeant Lou Bals. Zij worden door de gecapituleerde Japanners ontvangen en naar het Oranje Hotel in Soerabaja gebracht.

Vlagincident

Daar zijn zij getuigen van het zogenoemde 'vlagincident', waarbij voor een woedende menigte door een pemoeda de blauwe baan van de Nederlandse vlag wordt afgescheurd, zodat de rood-witte Indonesische vlag ontstaat, die vervolgens op het hotel wordt gehesen. Het is het begin van een onafhankelijkheidsstrijd, die duurt tot 27 december 1949 als Nederland het gezag overdraagt aan Indonesië.

Archief van Tranen

Over de bersiap-periode heeft Pia Media in opdracht van Omroep MAX een documentaire-tweeluik gemaakt, dat op televisie is uitgezonden. U kunt de uitzendingen hier bekijken:

Voor Deel 1 'Bevrijding zonder vrede' klik hier >>
Deel 1 in Bahasa Indonesia klik hier >>
Voor Deel 2 'De onschuld vermoord' klik hier >>

Meer informatie over Archief van Tranen en de bersiap slachtoffers is hier >> te vinden.

Verhalen over de bersiap

Nederlands-Indië - Laatste ooggetuigen Tweede Wereldoorlog

Lou Bals

Lou Bals is een Nederlandse militair die in Soerabaja getuige is van het zogenaamde vlagincident, waarbij op 19 september 1945...

Bersiap Nederlands-Indië

Nederlandse burgers

Onafhankelijkheidsstrijd

Soerabaja

Vlagincident

Archief van Tranen

Verhalen over de bersiap

Lou Bals

Carol Wilhelm Bastiaans

Mats Beem

Jack Boer

Dinky Boutkan-van der Sluis

Richard Brouwer von Gonzenbach

George Jozef Bruggeman

Pauline de la Combé

Theo van Dort

Roos Engelenburg

Jetty Heemskerk

Paul Huizen

Henk Itzig Heine

Godfried Jansen

Maarten de Jongh Swemer

Franklin van Kappen

Bo Keller

Henk Kemper

Joty ter Kulve-Van Os

Sjoerd Lapré

Ietje van Leeuwen

Ruud van Leeuwen

Kitty van der Linden

Marinus Meijer-Willy Ottolander

Loek Middel

Dirk Paul Minderhoud

Jan Mobach

Robert Mokken

Evert Mutter

Leo tho Neijenhuijs

J.H. Nuhoff

Ine van Oers-Moormann

René Persijn

Karel Schell

Jouke Schotel

Anneke Schults-Pols

Anneke Seijn

Tjeerd Sleeswijk Visser

Henk Sonke

Jozef van der Star

Peter Steenmeijer

F.A. Verduyn Lunel

Edith Vermeer

Hans Vervoort

Johan van Werven

Rita Young