Zigeunervervolging

De zigeunervervolging, die ook Porajmos genoemd wordt, was de vervolging en genocide van Roma en Sinti door de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog. Volgens de nazi's waren ze a-sociaal en crimineel en als niet-Ariërs werden ze als ongewenst beschouwd.

Holocaust

De zigeunervervolging is onderdeel van de Holocaust. De vervolging en massamoorden van Sinti- en Roma zigeuners is in de door de nazi's bezette landen vrijwel identiek aan de vervolging van de Joden. Beiden gingen naar dezelfde kampen met hetzelfde doel: de vernietiging van het volk. Net als de Joden werden de zigeuners meestal in getto's geplaatst, waarna ze -als ze die overleefden- naar concentratiekampen of vernietigingskampen werden afgevoerd.

Deportatie naar Auschwitz-Berkenau

Op 16 december 1942 bepaalde Himmler dat alle zigeuners gedeporteerd moesten worden naar Auschwitz-Birkenau. De beruchte kamp-arts Josef Mengele gebruikte Roma-kinderen voor zijn medische experimenten. Mengele was arts in het gedeelte van Auschwitz waar de zigeuners zaten. Als herkenningsteken in de concentratiekampen werd bij de zigeuners een 'Z' op hun linkerarm gebrand en een zwarte driehoek als herkenningsteken voor zogenaamde a-socialen.

Cijfers

Omdat er voor de Tweede Wereldoorlog geen registratie van zigeuners bestond -in tegenstelling tot de Joden die doorgaans als zodanig wel in de bevolkingsadministraties stonden, zeker in Nederland- is onbekend hoeveel Roma en Sinti exact zijn vermoord door de nazi's. De schattingen lopen uiteen van 500.000 tot 2.000.000.

Nederland: zigeuner-razzia

Voor de Tweede Wereldoorlog woonden in Nederland ongeveer 4500 Roma en Sinti.
Op dinsdag 16 mei 1944 werd over het hele land verspreid een grootscheepse razzia onder zigeuners uitgevoerd. Hierbij werden 578 personen aangehouden. Zij werden naar Kamp Westerbork overgebracht. Daar bemerkten de Duitsers dat de Nederlandse ordediensten het criterium 'zigeuner' te ruim hadden opgevat.

Daarom werden 279 Nederlandse aangehouden woonwagenbewoners weer vrijgelaten uit Kamp Westerbork..
Van de overgebleven 299 door de Duitsers aangemerkte "echte zigeuners" werden er nog eens 54 vrijgelaten omdat ze over paspoorten van neutrale of geallieerde landen beschikten.
De overgebleven 244 Roma en Sinti werden op 19 mei 1944 naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau gedeporteerd.
Slechts 31 van hen overleefden het.

Meisje met hoofdoek

Het bekendste Nederlandse zigeuner slachtoffer is het Sinti-meisje Settela Steinbach. Zij werd door Rudolf Breslauer gefilmd in de Westerborkfilm tijdens het vertrek van Westerbork naar Auschwitz-Birkenau: het is het meisje met een hoofddoek, dat tussen de deuren van een goederenwagon naar buiten kijkt. Het is het indringende beeld geworden van de vernietigingstransporten van Joden en Sint en Roma naar Auschwitz. Pas in 1994 werd duidelijk dat Settela een Sinti was.

Na de oorlog

Na de Tweede Wereldoorlog heeft het lang geduurd voor men de tragedie van de Roma en Sinti erkende als onderdeel van de Holocaust en dat ze dezelfde ontberingen hebben moeten ondergaan en hetzelfde lot hebben moeten dragen als de Joden en anderen door de nazi's vervolgde groepen. Tegenwoordig is er meer aandacht voor wat de Roma en Sinti is overkomen. De Nederlandse Sinti Zoni Weisz is nationaal en internationaal een groot en aanhoudend pleitbezorger voor de erkenning van de vervolging van Roma en Sinti door de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn aangrijpend verhaal is opgenomen in de collectie van de Stichting Oorlogsverhalen.

Bron tekst: Wikipedia
Geredigeerd door Michiel Praal

Documentaire 'Zigeunerland bestaat niet'

De documentaire ‘Zigeunerland bestaat niet’ (te zien door te klikken op startbutton in foto rechts) is gemaakt in de 80-er jaren van de vorige eeuw.
In 1983, bijna 40 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, is de film uitgezonden op de Nederlandse televisie. In de documentaire wordt de focus gelegd op een voor velen onbekende vervolging, namelijk die van zigeuners, die voor de nazi’s evenals joden minderwaardig waren en moesten worden uitgeroeid. Gevoed door een eeuwenlang sentiment van discriminatie en achterstelling.
Maar ook na de oorlog was dit, zeker ook voor zigeuners, niet afgelopen. We zien schrijnende voorbeelden hoe zij tot in de jaren ’80 (toen de film gemaakt is) moeten blijven knokken voor een gelijkwaardige behandeling door de Europese overheden en hun inwoners. En voor erkenning van het oorlogsleed dat hen is aangedaan. Tot op de dag van vandaag.

Noot bij de documentaire:

In de film is een scène te zien van de doop van een zigeunerbaby in een katholieke kerk in Utrecht. De baby heet Esmeralda en is de dochter van Puro, een van de zigeuners, die dan wonen in een tijdelijk opvangkamp, in afwachting van integratie in de Nederlandse samenleving. Het was gelegen naast het Utrechtse crematorium Daelwijck.
De researcher van de documentaire, Ansje Kremer (foto rechts) kwam regelmatig in dit opvangkamp om voor de film met de zigeuners te praten over hun verleden, heden en toekomst. Tijdens deze research-periode kreeg Ansje een auto-ongeluk. Ze overleed 5 dagen later op 29-jarige leeftijd.

Peetvader

Na haar dood vraagt Puro aan de weduwnaar van Ansje om -als eerbetoon aan haar en haar inzet als niet-zigeuner om het verhaal van de zigeuners met een film over het voetlicht te brengen- om peetvader te worden van zijn net geboren dochter Esmeralda. Dat gebeurt daadwerkelijk. En zo zien wij in de documentaire hoe Ansje’s weduwnaar (foto rechts) als peetvader baby Esmeralda naar het doopfont draagt.
Ansje’s weduwnaar is Michiel Praal. Hij is oprichter en hoofdredacteur/filmer van de Stichting Oorlogsverhalen.