Tswi Joseef Herschel

Tswi Josef Herschel is op 29 december 1942 geboren in Zwolle en woont sinds 1986 in Israël. Voordat zijn ouders via Kamp Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor getransporteerd werden, waar ze kort na aankomst vermoord werden, hebben zij hun baby Tswi ondergebracht bij niet-Joodse vrienden, die hem daarna lieten onderduiken bij een protestantse familie, waardoor Tswi de oorlog overleefde.

Op zijn eigen website schrijft Tswi: "Ik ben geboren midden in de Tweede Wereldoorlog tijdens de nazi-bezetting van Nederland. Ik was enig kind van Nederlands-Joodse ouders. Kort na mijn geboorte moesten mijn ouders en ik noodgedwongen verhuizen van Zwolle (Oost-Nederland) naar het getto van Amsterdam. Toen ik 4 maanden was, besloten mijn ouders mij toe te vertrouwen aan Nederlandse niet-Joodse vrienden uit Oosterbeek".
Toen het bij hun te gevaarlijk werd, is de kleine Twsi door deze vrienden ondergebracht en ondergedoken bij de protestantse familie De Jongh. Ze hadden zelf opgroeiende kleine kinderen, en hebben Twsi gedurende twee en een half jaar tot het einde van de oorlog opgenomen in hun gezin. Ze gingen met hem om als was hij hun eigen zoon. (Foto rechts: Tswi op de arm bij zijn onderduik-pleegmoeder Margje de Jongh, augustus 1944) 

Ouders vergast

Tswi schrijft verder: "In juni 1943 werden mijn ouders vanuit het getto van Amsterdam op transport gesteld naar het Nederlandse concentratiekamp Westerbork. In juli 1943, toen ik 6 maanden oud was en ondergedoken zat bij het niet-joodse gezin, werden zij op transport gesteld naar Sobibor. Bij aankomst werden ze meteen vergast. Mijn vader was toen 27 en mijn moeder 24. Bijna mijn hele familie kwam om in de Shoa". 

Na de Shoa

Tswi vervolgt: " In mei 1945, toen de Tweede Wereldoorlog eindigde, zocht mijn grootmoeder van vaderskant, die in de onderduik de oorlog had overleefd, naar mij. Toen ze me vond, griste ze me weg bij het protestantse gezin waar ik de eerste twee en een half jaar van mijn leven had gewoond". 
Bij zijn grootmoeder kreeg hij een Joodse opvoeding. Tswi vervolgt:
"Mijn oma en ik woonden in Rotterdam, waar ik naar school ging. Toen ik 8 jaar oud was, ontdekte ik per ongeluk wat papieren die toebehoorden aan mijn biologische vader. Ik kwam erachter dat mijn biologische ouders waren omgekomen in de oorlog en dat ik wees was. Tot dat moment heb ik gedacht dat de niet-joodse pleegouders De Jongh mijn echte ouders waren", aldus Tswi.

Studie, trouwen en naar Israël

Later is Tswi optometrie en werktuigbouwkunde gaan studeren.
In 1964 verhuist hij naar Amsterdam. Hij is in 1965 getrouwd. Ze hebben  twee dochters.
Twsi Herschel  start een bedrijf, dat 150 mensen in dienst heeft, met vestigingen in Europa. In 1983 wordt het bedrijf verkocht.
Tswi komt met zijn gezin in 1986 op Aliyah (geïmmigreerd in Israël) waar hij nog steeds woont. Sinds 2004 houdt hij overal in de wereld wetenschappelijk onderbouwde lezingen over de Holocaust, waarbij zijn eigen oorlogsverhaal een belangrijke rol speelt. Inmiddels geeft ook zijn dochter Natali over het zelfde onderwerp lezingen. Soms samen met haar vader.

Yad Vashem

In 2017 vertelt Tswi Herschel zijn oorlogsverhaal in een video-reportage, gemaakt in opdracht van Yad Vashem/The International School for Holocaust Studies. De video is hier >> te bekijken. 
De video van Yad Vashem is mogelijk gemaakt door de Adelson Family Foundation en The International Commission on Holocaust Era Insurance Claims.

Interview in magazine 'Christenen voor Israel'

In 2021 interviewde Christenen voor Israel Tswi Herschel. Onderstaand het artikel.
Tswi Herschel: “Ik ben oorlogswees, ik heb praktisch mijn hele familie verloren"
(Foto: de ouders van Tswi, vermoord in vernietigingskamp Sobibor).
"Ik heb me uit de puinhopen van de Sjoa gewerkt, ben mijn eigen weg gegaan en heb mijn leven opgebouwd. Gewoon doorgaan, niet toegeven. Ik heb een eigen bedrijf gehad, met 150 man personeel. Ik ben in 2004 begonnen met het werk waar ik tot op vandaag mee bezig ben: lecturer Holocaust Studies.”

Ondergedoken als baby

“Waar ik altijd naar gezocht heb in Nederland is om ergens bij te horen. Dat komt natuurlijk ook door mijn eerste jaren, die waren tijdens de oorlog bij een gereformeerde familie.
Ik werd in 1942 geboren en mijn ouders lieten me als baby (foto rechts) van enkele maanden onderduiken bij de familie De Jongh. We gingen naar de kerk, zelfs het ‘Onze Vader’ weet ik nog steeds. En toen de oorlog voorbij was, haalde een familielid mij op. Ik werd uit mijn gezin gerukt, dat was een traumatische ervaring. Opeens moest ik Joods zijn. Ik begreep er geen tittel of jota van. Het antisemitisme op de lagere school bracht mij ertoe me af te vragen: waar hoor ik eigenlijk? Door de stichting van de staat Israël in 1948 dacht ik: dan behoor ik daartoe! Dat gevoel is langzaam verder gegroeid.”

Kleine Sjoa

“Want denk niet dat na mei 1945 alles voorbij was, en weer naar normaal. Dat was het zeker niet. Ik heb diverse trauma’s meegemaakt gedurende de oorlog, maar wat daarna is gebeurd, noem ik een kleine Sjoa. Het antisemitisme bleef na 1945, tijdens de lagere school, middelbare school en studententijd, en ook daarna. Toen zei ik tegen mijn vrouw, nu is het genoeg. In 1986 gingen we voorgoed naar Israël. In Israël zijn we deel van een grote familie en dat voel ik, ik hoor hier.”
Hoe kwam u ertoe lezingen te gaan geven?
“Daartoe ben ik aangezet door een ontmoeting met Elie Wiesel. Hij zei: ‘Luister, wij zijn beiden overlevenden. U heeft een totaal ander verhaal dan ik heb, maar u kunt jonge mensen inspireren, en dát is wat we nodig hebben. Ga ermee voort, doe er wat mee!’ En ik zei: dank je wel, en ging naar huis. En thuis zei ik: fijn dat hij dat gezegd heeft, maar wat doe ik dan? Toen kwam ik op het idee om Yad Vashem te bellen. Ik werd gelijk uitgenodigd om een praatje te maken, en ik kon gelijk beginnen.” (Foto rechts: Tswi met zijn dochter Natali, die ook lezingen over de Holocaust geeft).

Boodschap

“Bij al mijn voordrachten, lezingen en open gesprekken heb ik een centrale boodschap: wij moeten er gezamenlijk voor zorgen en aan werken dat we in een betere wereld komen, voor onszelf, voor onze kinderen, onze kleinkinderen, en voor alle generaties die komen, daar moeten we aan bouwen. Dat is mijn positieve instelling. Ondanks dat ik niets heb – ik heb alles verloren, heb ik – G’d zij dank – de gave om daarmee om te gaan. Ik geniet van mijn leven. En ik realiseer me dat dat niet voor iedereen mogelijk is".
"Ik val nooit terug, want ik heb zoveel om naartoe te leven. Vorige week gingen we uit eten ter gelegenheid van de verjaardag van mijn vrouw. En aan tafel zei ik tegen mijn vrouw: moet je kijken, dat zijn onze kinderen, onze kleinkinderen, dat is onze toekomst. Dat hebben wij opgebouwd. Dat is de kracht van onze positiviteit.”

Stolpersteine

Tswi Herschel onthulde op 25 maart 2015 voor de Derk Buismanstraat 4 te Zwolle drie Stolpersteine voor zijn ouders Nico Louis Herschel (Zwolle, 20-9-1915 - Sobibor, 23-7-1943) en Malchen Herschel-Weijel (Zwolle, 3-4-1919 - Sobibor, 23-7-1943), en voor zijn grootvader Herman Herschel (Goor, 14-1-1887 - Auschwitz, 22-10-1942). Daarbij las hij onderstaand gedicht voor. Het is op 27-10-1942 geschreven door Twsi's vader Nico Louis Herschel voor zijn vader Herman Herschel, die op dat moment al in Auschwitz was vermoord:

Aan mijn Vader die, naar Silezië werd gebracht.
O, Vader, leg Uw moede grijze hoofd
Niet neder tot den dood in vreemde landen.
Weet, dat niet in ons wordt uitgedoofd
Uw lerend licht: “Hoe loeit d ’orkaan gij zult niet stranden”.
O, Vader houdt Uw gullen lichten lach
Bij duisternis en strijd. En wees een held,
Die met de wapens van Uw ziel gezag
Zal vinden onder mede-offers van geweld.
Zeg, Vader spaar wat kracht en moed
Voor ons, die in een mooier tijd U weer ontmoeten,
Voor Moeder, die nu doordrenkt van tegenspoed,
Maar dan haar maat in vol geluk weer zal begroeten.
Dan, Vader met Uw koen en eerlijk willen,
Met Uw voorbeeld tot het goed’ en tot de trouw,
Onze kinderen van Uw bloed helpen tillen
Al Uw lasten tot heel lang voor U en Uwe vrouw.
Nico Louis Herschel
20-10-1942