Arbeitseinsatz (Arbeidsinzet)
De Arbeitseinsatz (Arbeidsinzet) was de Duitse naam voor dwangarbeid. Deze historische term heeft met name betrekking op de periode van het Derde Rijk onder de nazi’s, van 1933-1945. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland voerden de Duitsers, vanaf mei 1943, ook in ons land officieel de Arbeitseinsatz in. Vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Arbeitseinsatz vooral gebruikt om buitenlandse arbeiders (Fremdarbeiter), afkomstig uit de bezette gebieden in te zetten binnen de Duitse oorlogsindustrie.
7,7 miljoen
Tussen 1938 en 1945 zetten de nazi’s ongeveer 7,7 miljoen buitenlandse personen in die als dwangarbeider in Duitsland moesten werken. Uiteindelijk betrof dit aantal ongeveer de helft van al het personeel dat gedurende de oorlogsjaren in de Duitse wapen- en munitie-industrie werkzaam was.
Al vóór de officiële afkondiging in mei 1943 werkten er overigens Nederlandse arbeiders in Duitsland. Nederlandse werklozen waren, zoals al voor de oorlog praktijk was, verplicht om werk in Duitsland aan te nemen als ze steun of een uitkering ontvingen. Deze regeling werd opnieuw bekrachtigd op 25 juni 1940.
Februari 1941
In februari 1941 liet Rijkscommissaris van Nederland Arthur Seyss-Inquart (foto rechts) van zich horen. Hij gaf een verordening (nummer 42/41) uit, waarin Gewestelijke Arbeidsbureaus (GAB’s) verplicht konden worden om, als de nazi’s dat wensten, binnen bezet Nederland gedurende een nader vast te stellen periode werkzaamheden voor de Duitsers uit te voeren.
Mei 1943
In mei 1943 werd de algemene Arbeitseinsatz in het bezette Nederland afgekondigd, nadat incidenteel al eerder groepen mensen (zoals driehonderd jongemannen van Goeree-Overflakkee) waren opgeroepen voor een arbeidskeuring. In mei 1943 kregen alle jongemannen tussen de achttien tot vijfendertig jaar een oproep om zich te melden voor de Arbeidsinzet. De resultaten voor de nazi’s waren mager. Veel Nederlandse mannen doken onder of probeerden een vrijstelling te regelen via een keuringsarts of politiek invloedrijk persoon (..)
Men verwachtte 170.000 personen te werven om in Duitsland te kunnen werken, maar het werden er ‘slechts’ 54.000. Hierop besloten de Duitsers om de leeftijdscategorie te verruimen naar zeventien tot veertig jaar. Ook werden er razzia’s gehouden waarbij mensen opgepakt werden die daarna in Duitsland tewerkgesteld werden.
Razzia Rotterdam
Zo werden bij een razzia in Rotterdam op 10 november 1944 maar liefst 50.000 Rotterdamse mannen opgepakt en in De Kuip, het stadion van voetbalclub Fijenoord, verzameld om naar Duitsland getransporteerd te worden.
In totaal werden een half miljoen Nederlandse mannen als dwangarbeider naar Duitsland afgevoerd.
Gevolgen van de Arbeitseinsatz
Een belangrijk gevolg van de Arbeitseinsatz was dat veel Nederlandse gezinnen ontwricht raakten. Veel mannen doken onder of verdwenen naar Duitsland, wat uiteraard een belasting vormde voor de betreffende gezinnen. Verder zijn ook veel Fremdarbeiter in Duitsland overleden. Met name wapen- en munitiefabrieken waren geliefde doelwitten van de geallieerden en kregen relatief veel bombardementen te verduren. Dit heeft duizenden in Duitsland werkzame dwangarbeiders het leven gekost.
Tekst overgenomen van Historiek,
het grootste on-line geschiedenis magazine van Nederland
HIERONDER: VERHALEN OVER DE ARBEITSEINZATS
Johan Baumeister
Het oorlogsverhaal over Johan Baumeister verteld door zijn zoon Tonnie. Zijn vader Johan is eind oktober 1944 bij een razzia in...
Hendrikus Gertner
Het oorlogsverhaal van Hendrikus (Henny) Gertner, die gedwongen door de Duitse bezetter in het kader van de Arbeitseinsatz in D...
Jan van Gorp
Jan van Gorp woonde in Moergestel en werkte bij transportbedrijf Toon Mertens, die verschillende Moergestelse mannen in dienst...
Arie Kruijswijk
"Mijn naam is Arie Kruijswijk. Ik ben geboren in 1953 dus de 2de wereldoorlog heb ik niet meegemaakt. Vers vanuit hun geheugen...
Hendrik van Laar
Het oorlogsverhaal over Hendrik van Laar, geschreven door zijn neef Henk. Henk van Laar is vernoemd naar zijn oom Hendrik, die...
Rikkert Harm Lalkens
Het oorlogsverhaal van Rikkert Harm Lalkens. Hij wordt op 27 juli 1930 geboren in Garrelsweer (Gr) en is het derde kind van het...
Antoon van Lierop
Om te ontkomen aan de Arbeidseinsatz duikt Antoon van Lierop onder. Na verraad wordt hij gepakt en komt terecht in diverse conc...
Geert Loosman
Het oorlogsverhaal van Geert Loosman uit Urk. Hij maakte daar de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting mee.
Koos Meure
Het oorlogsverhaal van Koos Meure, die in augustus 1939 in Schiedam is geboren. Hij maakte de Tweede Wereldoorlog samen met zij...
Coen Net
Van Koos Net, zoon van Coen Net, ontvingen wij het verhaal van de belevenissen van zijn vader, die door verzetsman Pieter Versl...
Geert en Jenny Praal-Schouten
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn Geert Praal en Jenny Schouten verloofd. Er is een verlovingsfoto bewaard gebleven die aan d...
Nic Snaas
Nic Snaas is tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gevangen gezet in Kamp Amersfoort. Hij is opgepakt nadat hi...
Trinette Strijbos
Het oorlogsverhaal van de in 2022 overleden Trinette Strijbos over de razzia in Rotterdam en de onderduik van haar en haar vade...
Jan Wester
Het oorlogsverhaal van Jan Wester. Hij wist half november 1944 te ontkomen aan de grote Duitse razzia in de Noordoostpolder, wa...
Frouke van der Zee-Miedema
Frouke wordt op 4 augustus 1934 geboren in het gezin van Gerrit Miedema (1899) en Pierkje Faber (1903) in Witmarsum (Frl.) Ze i...