De Hongerwinter

De Hongerwinter in Nederland deed zich voor in de strenge winter van 1944 tot 1945. Er ontstond grote schaarste aan voedsel en brandstof. Het leidde, met name in de steden van West-Nederland, tot hongersnood.
Naar schatting 20.000 mensen kwamen om door honger en kou.

Achtergrond

De voedsel -en brandstofschaarste in het westen van Nederland werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de volgende gebeurtenissen:

Na de bevrijding van zuidelijk Nederland in het najaar van 1944 was er geen aanvoer meer mogelijk van steenkool uit de Limburgse mijnen naar het nog steeds door de Duitsers bezette Nederland boven de grote rivieren.
Door de Algemene Spoorwegstaking in 1944 (afgekondigd op 17 september door de Nederlandse regering in Londen) was het transport in Nederland voor enkele weken grotendeels stilgelegd.
De Duitse bezetter reageerde op de staking met represaille maatregelen, waardoor het vervoer van voedsel naar het westen grotendeels geblokkeerd werd. Dit veroorzaakte in West-Nederland een hongersnood van grote omvang, met name in de grote steden.
Kaart NIHM: situatie eind '44-begin '45 (groen= bevrijd gebied; roze= bezet gebied door Duitsland).

Het leven in de hongerwinter

Doordat er door het gebrek aan kolen geen gas en elektriciteit meer geproduceerd werd, was er geen licht, geen verwarming en geen gelegenheid tot koken. Met een knijpkat kon eventueel worden bijgelicht, maar velen behielpen zich met een stompje kaars en gingen vroeg naar bed. Na acht uur 's avonds mocht men bovendien vanwege de spertijd de straat niet meer op.

In de rij bij gaarkeukens

Bij centrale gaarkeukens kon eenmaal per dag, op vertoon van een bonnenkaart, waterige stamppot of soep van aardappelschillen worden afgehaald. Dat leidde tot lange rijen wachtenden, wat in de bijtende kou niet meeviel. Als er al een beetje eten in huis was, moest dat desalniettemin gekookt of verwarmd worden. Vaak gebruikte men daarvoor een oud conservenblik met een gat onderin, een wonderkacheltje. Daarin werden takjes of houtspaandertjes verbrand.

Randstad

Binnen bezet gebied was de situatie het ergst binnen de grote steden in de Randstad. De voedselschaarste was soms zo groot dat mensen zelfs honden, katten, bloembollen en suikerbieten aten. Wegens gebrek aan brandstof werden geteerde houtblokjes tussen de tramrails weggesloopt. Ook werden bomen illegaal omgezaagd. In de Amsterdamse Jodenbuurt en Nieuwmarktbuurt werd hout gesloopt uit leegstaande huizen waaruit Joden waren weggevoerd. Alles wat brandbaar was werd verzameld om de noodkacheltjes brandend te houden.

Doden

In de steden kon voor de doden soms slechts met grote moeite een graf worden gevonden. De grond was hard bevroren en de energie voor graafwerk en transport ontbrak. Hout voor doodskisten kon men bovendien beter gebruiken als brandstof. In Amsterdam werden van februari tot augustus 1945 de lijken in de leegstaande Zuiderkerk opgeslagen.

Kinderuitzendingen

Ongeveer 50.000 ondervoede kinderen zijn vanuit West-Nederland geëvacueerd door het hiervoor in december 1944 opgerichte Interkerkelijk Bureau voor Noodvoedsel Voorziening en Kinderuitzending.
Ze werden via binnenschepen vervoerd en bij gastgezinnen in het oosten en noorden van Nederland ondergebracht. Op de terugweg namen de schepen voedsel mee. Vlak na de bevrijding werden veel ondervoede kinderen, 'de bleekneusjes', door pleegouders in onder meer Engeland, Denemarken en Zweden een paar maanden opgevangen om weer aan te sterken.

Hongertochten

Veel mensen, vooral vrouwen, fietsten of liepen naar het oosten of noorden van het land om daar aan eten te komen, met het beetje geld dat ze hadden of om bezittingen: textiel, zilveren bestek en gouden sieraden te ruilen voor voedsel. Ze werden hongertochten genoemd. Veel boeren gaven onderdak aan mensen die over straat trokken.

Buitenlandse hulp

In februari 1945 werd Zweeds wittebrood uitgedeeld, dat door het internationale Rode Kruis was geregeld. Dit brood werd in Nederland gebakken, het meel kwam met speciale transporten per schip uit Zweden. Op grond van het Akkoord van Achterveld dat op 28 april 1945 werd overeengekomen en op 2 mei ondertekend werd, werd op 29 april onder de naam operatie Manna met over zee aanvliegende geallieerde vliegtuigen begonnen met droppings van voedselpakketten, met droppings bij Rotterdam (Waalhaven en Terbregge), Gouda en Ypenburg en onder operatie Chowhound met droppings bij Duindigt, Valkenburg (Zuid-Holland), Utrecht, Hilversum, Schiphol, Vogelenzang en Alkmaar. Deze operaties liepen van 29 april tot en met 8 mei. In het oosten van dit gebied kwam met operatie Faust ook voedselhulp over de weg tot stand.

Video hongerwinter

Het YouTube kanaal Geschiedenis in Beweging, speciaal bedoeld voor leerlingen van Havo en VWO heeft een video samengesteld over de hongerwinter met originele filmbeelden en foto's.
Deze video is hiernaast te zien.

Videoclip jongeren

Rapper Fabio Lemoine (Monnik) heeft ook speciaal voor jongeren een videocip gemaakt met door hem gemaakte rap-muziek over de hongerwinter. De rap is gebaseerd op het oorlogsdagboek van Dini van der Heijden. De clip is hiernaast te zien.

Hiphop verbindt

Fabio zegt zelf over de clip: "Ik heb deze clip gemaakt naar aanleiding van een initiatief om de jongere generatie door middel van hiphop te verbinden met de verhalen van 75 jaar geleden. Het gaat om een geanimeerde videoclip met authentieke beelden uit het nationaal archief, onderbouwt met raptekst en muziek. De rap is gebaseerd op het oorlogsdagboek van Dini van der Heijden, maar kent ook zijn inhoudelijke representativiteit door het gebruik van objectieve bronnen".

Bron tekst: Wikipedia
Geredigeerd door Michiel Praal Pia Media BV

HIERONDER: VERHALEN HONGERWINTER

Nederland - Laatste ooggetuigen Tweede Wereldoorlog

Willem Jan Baggerman

Het oorlogsverhaal van Willem Jan Baggerman. Hij overleefde het verzet en de hongerwinter, en werd na de oorlog als militaire v...

De Hongerwinter

Achtergrond

Het leven in de hongerwinter

In de rij bij gaarkeukens

Randstad

Doden

Kinderuitzendingen

Hongertochten

Buitenlandse hulp

Video hongerwinter

Videoclip jongeren

Hiphop verbindt

Willem Jan Baggerman

Ria Beekman-Schox

Hotze de Boer

Guus Brand

Hans Brinckmann

Elisabeth de Bruin-Steelink

Rob Dijksman

Harry Koopman

Rie Koopmans

Clazina Koopmans-Witt

Yvonne Lanooy

Fabio Lemoine

Rina Limburg

Frits ter Maat

Nico van der Meer

Koos Meure

Geert en Jenny Praal-Schouten

Rie Scheer-Kooiker

Bernard Schut

Wim Spaans

Aad Spaargaren

Frederik Jan Steenman

Aad van Vondelen

Nicolaas van Yperen