Bersiap Nederlands-Indië

Nederlands-Indië was een Nederlandse kolonie toen de Tweede Wereldoorlog ook in Azië uitbrak. Op 27 februari 1942 werd de geallieerde vloot, waaronder Nederlandse oorlogsschepen onder leiding van Karel Doorman, door de Japanners verslagen tijdens de Slag in de Javazee. Daarna landden Japanse troepen op Java. Op 8 maart gaf Nederlands-Indië zich over. De krijgsgevangenen werden naar Japanse concentratie-kampen in Zuid-Oost Azië gestuurd.

Nederlandse burgers

Tussen 1942 en 1945 werden circa132.000 Nederlandse burgers opgesloten in de Japanse concentratiekampen in Nederlands-Indië. Ze leefden daar onder erbarmelijke omstandigheden en waren onderworpen aan de willekeur en wreedheid van de Japanse bezetter. Naar schatting 16.000 landgenoten overleefden het niet.

Onafhankelijkheidsstrijd

Na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 brak er in Indonesië een onafhankelijkheidsstrijd uit, die vele duizenden het leven kosten.
Wikipedia beschrijft deze zogenoemde Bersiap-periode alsvolgt:"De Bersiap was een uiterst gewelddadige periode in de Nederlandse en Indonesische geschiedenis, die het hevigst was tussen ongeveer oktober 1945 en begin 1946. De periode duurde volgens historicus Willem H. Fredrick van augustus 1945 tot november 1947. Bersiap en siap is Maleis voor 'wees paraat' en 'geeft acht'. Het waren de strijdkreten van Indonesische paramilitaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na afloop van de Japanse bezetting extreem geweld hebben ingezet tegen (Indische) Nederlanders en andere niet-inlanders zoals de Chinezen en andere Europeanen, maar ook onder van ‘collaboratie’ met het Nederlandse gezag verdachte inlanders, zoals Molukkers.Gedurende deze periode zijn (tien)duizenden (Indische) Nederlanders slachtoffer geworden van gruwelijk geweld door Indonesische strijders, vanwege hun Nederlandse c.q. Europese etniciteit. Ook onder niet-Europese groepen zoals Chinezen, Molukkers en Japanners, vielen veel doden. Het racistisch geweld leidde tot gedwongen repatriëring en wereldwijde diaspora van Indisch Nederland".

Soerabaja

De chaotische en geweldadige bersiap-periode begint in Soerabaja. Op 17 augustus 1945 wordt door Soekarno (foto rechts) de Republiek Indonesië uitgeroepen, die niet door de Nederlandse regering wordt erkend. Grote groepen jongeren, de pemoeda’s, grijpen naar hun wapens, waaronder kapmessen en bamboesperen, de zogenaamde bamboe-roentjings. Maar zij hadden ook vuurwapens, die veelal verstrekt waren door of buitgemaakt van de Japanners. Op 18 september 1945 worden boven Soerabaja zeven ge-allieerde inlichtingen-militairen uit een Liberator bommenwerper afgeworpen. Eén van hen is de Nederlandse sergeant Lou Bals. Zij worden door de gecapituleerde Japanners ontvangen en naar het Oranje Hotel in Soerabaja gebracht.

Vlagincident

Daar zijn zij getuige van het zogenoemde 'vlagincident', waarbij voor een woedende menigte door een pemoeda de blauwe baan van de Nederlandse vlag wordt afgescheurd, zodat de rood-witte Indonesische vlag ontstaat, die vervolgens op het hotel wordt gehesen. Het is het begin van een onafhankelijkheidsstrijd, die duurt tot 27 december 1949 als Nederland het gezag overdraagt aan Indonesië.

Oorlogsvrijwilligers

Drs. Cees Somers is historicus en conservator van het Historisch Museum Grenadiers en Jagers in Schaarsbergen. Zijn vader Kees Somers was militair en een van de eerste OVW-ers (Oorlogsvrijwilligers), die door de Nederlandse regering in oktober 1945 werd uitgezonden naar toenmalig Nederlands-Indië om daar "orde en vrede" te brengen na de Japanse bezetting. Cees: "Het bataljon van mijn vader werd – zoals alle OVW-bataljons – door het Britse SEAC (South East Asia Command - red.) aanvankelijk de toegang tot Nederlands-Indië ontzegd. Pas toen de Britten de onrusten totaal niet onder controle kregen werden deze bataljons vanaf maart 1946 toegelaten op Java. Ze werden daarna ingezet op Java en Sumatra bij de Eerste Politionele Actie. Mijn vader en zijn bataljon dienden drie jaar in Indië. Toen zij in 1948 terugkeerden moesten zij 25 kameraden achter laten in de Indische grond"

Boek

Mede aan de hand van een nauwgezet dagboek, dat zijn vader in zijn Indië-tijd bijhield, schreef historicus Drs. Cees Somers een boek. Hiervoor heeft hij ook uitgebreid studie gedaan naar de bersiap-periode. Somers: "De mythe als zouden de toenmalige, vaak jonge, Indonesische opstandelingen (Pemoeda's-red.) slechts bewapend zijn geweest met speren en kapmessen is hardnekking. De opstandelingen, republikeinen, benden, gangsters etc. die vanaf 15 augustus 1945 tegen de Nederlanders streden, bestond uit meerdere tienduizenden strijders waarvan velen, zoals het PETA-deel, tijdens de Japanse bezetting jaren waren getraind door geharde Japanse oorlogsveteranen. Het grootste deel van de bewapening -waaronder tanks en vliegtuigen- van het op Java gestationeerde 16e Japanse leger ging over naar de republiek vanaf 16 augustus 1945".

Japanse en Duitse hulp

Drs. Somers: "De Indonesiërs kregen niet alleen Japanse hulp maar ook adviezen van voormalige Duitse officieren. Dat was vóór de komst van de toen nog lichtbewapende Nederlandse militairen, waaronder het bataljon van mijn vader. De republiek ontving zoveel wapens dat men meerdere divisies kon uitrusten. De republiek beschikte niet alleen over enorme aantallen strijders, ze beschikte ook over vele duizenden geharde oorlogsveteranen, zowel Japanners als Brits-Indiërs, die de kant van de republiek kozen. Onder de gesneuvelden aan republikeinse kant bij Pesing bevonden zich bijvoorbeeld zes Japanners: het waren oorlogsveteranen, waaronder de beruchte Japanse kapitein Kakijasei", aldus Drs. Cees Somers.
^{(Het boek 'Oorlogsvrijwilliger Garde Jager Veteraan' geschreven door Drs. Cees Somers is te koop onder ISBN nr. 978909030586).}

Aantallen bersiap-slachtoffers
De Amerikaanse historicus Prof. William H. Frederick, die jarenlang onderzoek heeft gedaan naar de Bersiap-periode, acht het waarschijnlijk dat er in deze periode 25.000 tot 30.000 doden zijn gevallen onder met name vrouwen en kinderen in Nederlands-Indië, die van Nederlandse, Nederlands-Indische en Chinese afkomst waren en ook onder Indonesiërs die met de Nederlanders samenwerkten.
In de beginperiode ( eind 1945-begin1946) van de Bersiap zat het merendeel van de Nederlandse mannen, die voorafgaand aan en tijdens de Japanse inval moesten dienen bij het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger), nog vast in de voormalige Japanse krijgsgevangenkampen in Birma, Thailand, Singapore, China, Japan en Indië, in afwachting van verscheping naar Indië.
De eerste Nederlands militairen die gestuurd waren vanuit Nederland, arriveerden pas half maart 1946 in Indië om daar de Nederlanders, de Indische Nederlanders en Indonesiërs en Chinezen die samenwerkten met de Nederlanders te beschermen.

Archief van Tranen

Over de Bersiap-periode heeft Pia Media in opdracht van Omroep MAX een documentaire-tweeluik gemaakt, dat op televisie is uitgezonden. U kunt de uitzendingen hier bekijken:

Voor Deel 1 'Bevrijding zonder vrede' klik hier >>
Deel 1 in Bahasa Indonesia klik hier >>
Voor Deel 2 'De onschuld vermoord' klik hier >>

Meer informatie over Archief van Tranen en de Bersiap slachtoffers is hier >> te vinden.

HIERONDER: VERHALEN OVER DE BERSIAP

Nederlands-Indië - Laatste ooggetuigen Tweede Wereldoorlog

Lou Bals

Lou Bals is een Nederlandse militair die in Soerabaja getuige is van het zogenaamde vlagincident, waarbij op 19 september 1945...

Bersiap Nederlands-Indië

Nederlandse burgers

Onafhankelijkheidsstrijd

Soerabaja

Vlagincident

Oorlogsvrijwilligers

Boek

Japanse en Duitse hulp

Archief van Tranen

Lou Bals

Carol Wilhelm Bastiaans

Mats Beem

Ton Berghahn

Jack Boer

Dinky Boutkan-van der Sluis

Richard Brouwer von Gonzenbach

George Jozef Bruggeman

Rob Cassuto

Pauline de la Combé

Pieter Cortel

Theo van Dort

Roos Engelenburg

Paul van Geldere

Jetty Heemskerk

Paul Huizen

Alex Cornelis Idsinga

Henk Itzig Heine

Godfried Jansen

Maarten de Jongh Swemer

Franklin van Kappen

Bo Keller

Henk Kemper

Joty ter Kulve-Van Os

Sjoerd Lapré

Ietje van Leeuwen

Ruud van Leeuwen

Kitty van der Linden

Marinus Meijer-Willy Ottolander

Loek Middel

Dirk Paul Minderhoud

Jan Mobach

Robert Mokken

Evert Mutter

Leo tho Neijenhuijs

J.H. Nuhoff

Ine van Oers-Moormann

Willy Ottolander

René Persijn

Reinaud en Valma Poetiray

Karel Schell

Jouke Schotel

Anneke Schults-Pols

Anneke Seijn

Tjeerd Sleeswijk Visser

Kees Somers

Henk Sonke

Jozef van der Star

Peter Steenmeijer

F.A. Verduyn Lunel

Edith Vermeer

Hans Vervoort

Johan van Werven

Rita Young